Drie vragen aan Abelkader Benali

In 2020 schrijft Adelkader Benali het essay voor de Maand van de Geschiedenis. In zijn essay Reizigers van een nieuwe tijd duikt hij in het intrigerende verhaal van Jan Janszoon, een Nederlandse piraat die zich in de vroege zeventiende eeuw bekeerde tot de islam en in Marokkaanse dienst trad. Wat trok hem aan dit verhaal aan? We vroegen dit en meer aan Abdelkader.

Waar dacht je als eerst aan toen je gevraagd werd een essay in het teken van Oost/West te schrijven?

Nou, ik moest meteen denken aan al die individuen die in de loop der eeuwen vanuit Nederland om allerlei verschillende redenen in Marokko waren terechtgekomen. Ik noem ze grensgangers, omdat ze, soms tegen hun zin in, een uniek inkijkje kregen in een cultuur die hun totaal vreemd was en daarna, meestal na vrijlating tegen borgsom indien ze gevangen waren genomen op de kaapvaart, verhaalden over de ontmoetingen aldaar met onder andere de sultans, het verblijf in de kerkers en hun avonturen op zee. Sinds mijn geschiedenisstudie in Leiden heb ik onderzoek gedaan naar deze mensen die zoals de Amerikanen het zeggen larger than life zijn.

Het is een radicale draai, ik ben geïnteresseerd in mensen die zo’n radicale keuze maken.

In je essay Reizigers van een nieuwe tijd schrijf je over een Nederlandse piraat die zich in de vroege zeventiende eeuw bekeerde tot de islam. Wat trok jou aan zijn verhaal aan?

Wat me erin aantrok was dat een gewone jongen, heffe van het volk, uit Haarlem, Jan Janszoon, nadat hij werkloos raakte besloot om zich aan te sluiten bij de Barbarijse zeerovers, de moslimpiraten die vanuit Algiers en Marokko de Middellandse Zee als hun territorium beschouwden. Het is een radicale draai, ik ben geïnteresseerd in mensen die zo’n radicale keuze maken. Daarnaast is ook veel bekend over zijn keuze, want toentertijd al stond hij bekend als een machtig en kundig corsair, piraat. Wat het nog interessanter maakt is dat hij zich bekeerde tot de islam en dit geloof ook actief uitoefende. Hij liet zich besnijden, trouwde een Marokkaanse vrouw en nam de naam Morad Rais aan. Je zou zeggen dat dit een uniek geval is, maar al snel kwam ik erachter dat er veel meer waren van deze zogenaamde renegaten, zoals ze bekend stonden in Europa. De ideale historische figuur om een actueel verhaal te vertellen over identiteit en levenskeuzes.

We leren denk ik iets over onze eigen keuzevrijheid en hoe we in onze zoektocht naar veiligheid soms op plekken komen waar we allen maar van konden dromen. De geschiedenis is een droom in actie.

Wat kunnen we volgens jou leren van verhalen uit het verleden? 

Wat je kan leren is dat hoewel er grenzen zijn, religieuze en nationale grenzen, er ook omstandigheden zijn, hongersnood, pest, pandemie, oorlog, werkloosheid, economische crisis (dit speelde ook zeker een rol in het leven van Jan Janszoon) waardoor mensen letterlijk en figuurlijk over de grens gaan. Dat maakt ze tot pioniers en, zoals later zal blijken, tot voorlopers. Ik ben geïnteresseerd onder welke omstandigheden dit tot stand kwam, deze keuze, zonder oog te verliezen voor de individuele keuzevrijheid, want ik geloof niet dat Jan Janszoon alleen maar gedreven werd door maatschappelijke druk. We leren denk ik iets over onze eigen keuzevrijheid en hoe we in onze zoektocht naar veiligheid soms op plekken komen waar we alleen maar van konden dromen. De geschiedenis is een droom in actie.

Interesse in een lezing of schoolbezoek van Abdelkader Benali? Kijk op zijn auteursprofiel voor meer informatie. De Maand van de Geschiedenis vindt in oktober plaats.